Kurd û Kurdistan hê jî di bin sîbera qetlîamên nejibîrkirî de ne.
Di sedsala 20an de gelek qirkirin û qetlîamên ku bi tîpên reşhatine nivîsandin di dîroka mirovahiyê de pêk hatin. Qirkirinacihûyan a ji aliyê Almanyaya Nazî ve, jenosîdên Bosna û Ruandayê û helbet êşên li Rojhilata Navîn… Di nav van de komkujiya Helebce û Enfalê ku birîneke kûr di bîra gelê Kurdde hiştiye, ne tenê bûyerên dîrokî yên dema borî ne lê beşek jisîstemeke zilmê ye ku îro jî didome.
Enfal û Helebce: Qirkirineke sîstematîk a li dijî gelê Kurd e!
Operasyona Enfalê ya ku di dawiya salên 1980an de ji aliyêSeddam Huseyîn ve li dijî Kurdan hat destpêkirin, yek ji sûcênherî mezin ên li dijî mirovahiyê ye ku artêşa Iraqê li başûrêKurdistanê pêk anî. Ev hemleya ku di navbera salên 1986 û 1989an de dom kir, bi armanca paqijkirina gundên Kurdan jinexşeyê, kêmkirina nifûsa wan û şikandina berxwedanê bû. Di pêvajoya Enfalê de bi deh hezaran Kurd di gorên komî de hatin binaxkirin, bi hezaran jin û zarok hatin windakirin.
Yek jî ji dîmenên herî bixwîn ên van polîtîkayên qirkirinê di16ê Adara 1988an de li Helebce rû da. Bi fermana Saddam Huseyn bombeyên kîmyayî avêtin bajarê Helebceyê. Di navaçend saetan de zêdetirî 5 hezar sivîl bi bikaranîna gaza sarîn, gaza xerdel û madeyên din ên kîmyayî bi awayekî hovanehatin qetilkirin. Jin, zarok û extiyar li nav kolanan, li malênxwe û li mizgeftan de ji ber gaza kîmyayî mirin. Helebce yek jî ji xirabtirîn êrişên kîmyayî yên sedsala 20an derbasî dîrokêbû.
Adorno: Piştî Helebceyê çi nayê kirin?
Fîlozof Theodor W. Adorno piştî qirkirina Naziyan got, ”PiştîAuschwitz nivîsandina helbestê barbarî ye.” Lê belê piştîAuschwitzê helbest hate nivîsandin û huner hate hilberandin. Lê belê, tiştê ku Adorno dixwest balê bikişîne ser ev bû kupiştî qetlîamekê mirovahî nikare ”vegere rewşeke normal”.
Îcar piştî qetlîamên Helebcê û Enfalê çi nayê jibîrkirin: Helebce ji bo Kurdan ne tenê bûyereke dîrokî ye, belkî bîrekeku divê timî were bîranîn û ber bi paşerojê ve were hilgirtin.
• Bê efûkirin: Dadmendî bêyî hesabpirsîna kesênHelebce û Enfalê pêk anîn û rexnekirina sîstema navdewletîya ku bikaranîna çekên kîmyayî normal dike, pêk nayê.
• Em nikarin bê deng bimînin: Helebce ne tenê êşa berêye; Êrîşên li ser Kurdan hê jî didomin. Bikaranîna çekênkîmyayî îro jî li çiyayên Kurdistanê berdewam e.
Hişmendiya Dîrokî ya Helebce: Divê Kurd çi hîn bibin?
Hişmendiya dîrokî ya ku Helebce û Enfalê ji bo gelê Kurdafirandiye, divê ne tenê bibe hişmendiya şîn û xemgîniyê. Divê Kurd van komkujiyan ne tenê ji bo bîranîna wanbinirxînin, ji bo pêşerojê jî dersên siyasî, civakî û çandîderxin.
1. Têkoşîna ji bo Edaletê: Ji bo ku Helebce û Enfal diqada navneteweyî de weke “jenosîd” bê naskirin, divê Kurdtêkoşîneke dîplomatîk û yasayî xurtir bikin.
2. Hişmendiya Serxwebûnê: Helebce yek ji mînakên herîbiêş e ku Kurd bê statu û bê parastin bi çi hovîtiyê re rû bi rûdimînin. Ji ber vê yekê Kurd bêyî bidestxistina statuyekesiyasî û xurtkirina mekanîzmayên xwe yên parastinê nikarinewle bin.
3. Têkoşîna li dijî bikaranîna çekên kîmyayî: Helebce ne tenê bûyereke dîrokî ye, di heman demê de rastiyek e ku rojame eleqedar dike. Îro jî li dijî kurdan çekên kîmyayî tênbikaranîn. Ji ber vê yekê divê bîranîna Helebceyê ne wekebîranînekê, weke qada konkret a têkoşînê bê nirxandin.
Êrîşên kîmyayî berdewam in.
Ji ber ku êşa Helebceyê hê kêm nebûye lê kurd hê jî di bin hedefa çekên kîmyayî de ne. Gelek raporên serbixwe hene kutevî qedexeyên navneteweyî di operasyonên leşkerî yênTirkiyeyê yên li dijî herêmên gerîla yên li Kurdistanê de çekênkîmyayî hatine bikaranîn. Lê civaka navdewletî wekeHelebceyê li hember vê rewşa îroyîn de jî bêdeng dimîne.
Di encamê de divê Helebce û Enfal ne tenê weke trajediyekêher wiha weke çavkaniya şiyarbûna siyasî û hişmendiyatêkoşînê di bîra gelê Kurd de bimîne. Ji bo careke din komkujîneqewimin, divê Kurd têkoşîna xwe ya edaletê mezin bikin, hafizeya xwe ya dîrokî zindî bihêlin, ji bo şikandina bêdengiyanavneteweyî gavên siyasî biavêjin. Eger ne wisa be trajediyaHelebceyê ne tenê ya paşerojê bimîne. Wê di pêşerojaKurdistanê de jî ber dewam bikin.
Gulistan Kanîreş