Halê Ergatîvîtiyê De Cîyayîya Kirdkî/Zazakî û Kurmancî – Mihemed Kurdî*
Ergatîvî arizîyêka ziwanê kurdkî yo. Zaraweyê kirdkî/zazakî zî sey zarawayê kurmancî nîm ergatîvî yo. Her çiqas wirdî zaraweyî zî nîmergatîvî yî la belê tay halon di kirdkî û kurmancî yewbînan ra cîya benî.
*1- Çekuyanê Makîyî Di*
Zaraweyê kirdkî di zayendêyi zaf aver a. Çekuyê makî halê xo yê xoser di kertey ”E” ginê.
Nimûne:
*Kirdkî/Zazakî – Kurmancî*
Mi dare arde – Min dar anî
To gule girewte- Te gul girt
Ey goze werde – Wî guz xwar
Aye saye werda – Wê sêv xwariye
Ma dare berda- Me dar biriye
Şima awe şimite – We av vexwar
Înan tuye werda – Wan tû xwariye
Zaraweyê Kirdkî di çeku halê xo yê xoser de zî zayenda (nêrî û makî ) xo kifş kena, semedo kû pêro kareserê nê nimûneyê corên di makî yî coka kardaran zî kerteyê makî girewto. Ino xususiyet zaraweyê kurmancî di çinî yo.
*2- Di Zafhûmarêyê Di*
Zaraweyê Kirdkî di eke kareser zafhûmar bibo kardar zî kerteyê zafûmarî ”Î”yî gîno.
Nimûne:
*Kirdkî/Zazakî – Kurmancî*
Mi hakî werdî – Min hêk xwarin
To sayî werdî – Te sêv xwarin
Ey kovarî wendî – Wî kovar xwendin
Aye darî berdî – Wê dar birin
Ma gozî waştî – Me guz xwestin
Şima nanî erdî – We nan anîn
Înan vamî berdî – Wan bahîv birin
Seke nimûneyê corînan di zî aseno zaraweyê kurmancî di kardar teyna kerteyê zafhûmarî girewto, la belê zaraweyê kirdkî/zazakî di kareser zî û kardar zî yanî wirdî zî kerteyo zafhûmar ”Δ girewto.
*3- Demeyo Vîyarteyo Nikayîn Di*
Kirdkî/Zazakî di wazeno wa kardar vîyarte bibo, yan zî wazeno wa nêvîyarte bibo, wazeno wa zafhûmar bibo û yan zî wazeno wa yewhûmar bibo, hertim kerteyê demeyê vîyarteyê nikayînî ”êne” yo. Ino kerte (êne) nê demeyî di pêro canameyanê kesan di sey pî yo, yanî nêvurîyeno.
Nimûne:
*Kirdkî/Zazakî – Kurmancî*
Mi goze werdêne- Min guz dixwar
To sayî werdêne – Te sêv dixwarin
Aye kerra eştêne- Wê kevir diavêt
Ey pank kerdêne – Wî paqij dikir
Ma nanî rotêne – Me nan difirotin
Ey darî berdêne – Wî dar dibirin
Şima pirr kerdêne- We tije dikir
Înan deyîrî vatêne- Wan sitran digotin
Seke nimûneyan di zî aseno kardarê nê demeyî kerteyê ”êne” reydir qedîyayo, coka zayendê nê demeyî yanî yewhûmar û Zafhûmarîya ci kifş nîya. La zaraweyê kurmancî di mêjer/hûmara kardarî kifş a, yanî kardar kerteyê yewhûmarêyê zî gino û kerteyê zafhûmarêyê zî gino.
*4-Zafhûmarêyi D.V.Kifşî û Nekifşî Di*
Zaraweyê kirdkî halê Ergatîvî di gama ki kareser nerî bibo û zafhûmar bibo, ayo çax kareser zî û kardar zî kerteyê ”Î” gino, no hewa him D.V. kifşî di wina yo û him zî D.V.nêkifşî di zî wina yo.
Nimûne:
*Demeyo Vîyarteyo Kifş*
*Kirdkî/Zazakî – Kurmancî*
Mi gozî werdî – Min guz xwarin
Ma kovarî wendî – Me kovar xwendin
To hakî berdî – Te hêk birin
Şima nanî berdî – We hêk birin
Aye sayî vistî – Wê sêv xistin
Înan darî waştî – Wan dar xwestin
Ey banî viraştî – Wî xanî çêkirin
*Demo Vîyarteyo Nêkifş*
*Kirdkî/Zazakî – Kurmancî*
Mi gozî werdî – Min guz xwarine
Ma kovarî wendî – Me kovar xwendine
To hakî berdî – Te hêk birine
Şima nanî ardî – We nan anîne
Aye sayî vistî – Wê sêv xistine
Înan darî waştî – Wan dar xwestine
Ey banî viraştî – Wî xanî çêkirine
Înî hezekê corînan di zî kifş o ke qet yew cîyayêya ristayanê kirdkî/zazakî yê D.V.Kifşî û D.V.Nêkifşî çinî yî. Seke şima zî veynenê ristayanê zaraweyê kurmancî yê wirdî demî zî yewbînan ra cîya yê, la yê zaraweyê kirdkî/zazakî seypê yê.
*Hagîdarêyi/Nîşe:* Halê Ergatîvî di kirdkî/zazakî û kurmancî teyna yew nuxta di seypê yê, aya zî eke kareser nerî bibo û yewhûmar bibo ayo çax kirdkî û kurmancî sey yewbînan ê.
Nimûne:
*Kirdkî/Zazakî – Kurmancî*
Mi ber akerd – Min derî vekir
Ma nan werdo – Min nan xwariye
To halîn viraşt – Te hêlîn çêkir
Şima ruwen ardibi – We rûn anîbû
Aye hak ardêne – Wê hêk dianîn
Înan mast werdo – Wan mast xwariye
Ey goşt werdibi – Wî goşt xwaribû
Mi nimac kerdêne- Min nimêj dikir
Ristayê corînî pêro yewhûmar î û kareserê înan zî nêrî yo, coka antişê kardaranê wirdî zaraweyan zî seypê yê.
*Hagêdarêyi/Nîşe:* Kerteyê heme demanê vîyarteyan yê neyêyon ”Nê” yo.
Nimûne:
*Domeyo Vîyarteyo Kifş*
Ma saye nêwerde> Y.hûmar
Mi sayî nêwerdî > Z.hûmar
To darî nêberdî > Z.hûmar
Înan dare nêberde >Y.hûmar
Şima nan nêard > Y.hûmar
Eyî nanî nêardî > Z.hûmar
*Demeyo Vîyarteyo Nêkifş*
Ma saye nêwerda > Y.hûmar
Mi sayî nêwerdî > Z.hûmar
To darî nêberdî > Z.hûmar
Înan dare nêberda >Y.hûmar
Şima nan nêardo > Y.hûmar
Aye nanî nêardî > Z.hûmar
*Demo Vîyarteyo Nikayîn*
Ma saye nêwerdêne>Y.hûmar
Mi sayî nêwerdêne >Z.hûmar
To darî î nêwendêne> Z.hûmar
Înan dare berdêne> Y.hûmar
Şima nan nêardêne> Y.hûmar
Ey nanî nêardêne > Z.hûmar
*Demeyo Vîyarteyo Nêkifşo Vêrîn*
Ma saye nêwerdebî > Y.hûmar
Mi sayî nêwerdîbî > Z.hûmar
To darî nêberdîbî > Z.hûmar
Înan dare nêberdebî >Y.hûmar
Şima nan nêardibi > Y.hûmar
Aye nanî nêardîbî >Z.hûmar
Nê nuşteyê xo di mi cehd da ke ez dehkeraya Ergatîvî di cîyayêya kirdkî/zazakî û kurmancî rawe bikera, ina rayi ez hêvî kena kesê ke biwano tira havili bigîro.