دەستانا مەتران عیسا -محەمەد کوردی
د دیرۆکا وێژەیا دەڤکی یا کوردی دا
دەستانەکە لەهەنگی یێ ناڤدار مە هەیە،
ناسناڤێ خۆ ”مەتران عیسا” یە. ئەڤ دەستانا
هانێ دەستانەکە لەهەنگی و ئەڤینێ یە.
لەهەنگێ دەستانێ عیسا یە، عیسا مەترانێ
دێرا ئاختارمانێ یا، دێر ژی ل گڕاڤا
ئاختارمنێ وو د ناڤا گۆلا وانێ دا یە.
حەتا نوکە گەلەک دەنگبێژێن وەک محەمەد
عارف جزراوی، عەیشە شان، سالاح قووبینی،
دەنگبێژ زاحیرۆ، حەسەن ئاخایێ جزیری
دەستانا مەتران عیسا وەک ستران گۆتینە.
هەر چەندێ کو دەستان ژ ئالییێ گەلەک
دەنگبێژان ڤە هاتیبە گۆتن ژی مخابن حەتا
ئەڤرۆ ژی زانین مە د دەرحەقا دەستانێ دە
دکێمن. دەمێ ئەم کوهداریا دەنگبێژێن کورد
دکەن، بەحسێ ڤێ دەستانێ گەلەک تێتە کرن،
لێ هەر دەنگبێژەک چیرۆکا دەستانێ ل گۆری
خوە دبێژیتە. ئەگەر ژ دەنگبێژان نەبایە
دویر نینە هەر مە ناڤێ دەستانێ
نەبهیستبا. ڤێجا ژ بەر ڤێ چەندێ ئەم چی ژ
راستی و دیرۆکا دەستانێ نزانین.
*
مەیرەما فلە دبیتە ئەڤیندارێ عەلی یێ
قۆلاخاسی*
مەیرەما فلە کچا قەشە یە وو ب لاوینی یا
خوە ل باژێرێ وانێ دەنگ دابو.رۆژەکێ
مالباتەکە فلە مەیرەمێ بۆ کورێ خوە
دخوازت، رەوشا وێ مالباتێ ژی هەر وەکی با
مالباتا مەیرەمێ باش بوو، ئانکو ئونا ژی
زی دەولەمەند بوین. بەرییا کو مەیرەم
ببیتە بیک، والی یێ وانێ ب لاوینی یا
مەرەمێ دحەسە. پشتی کو والی مەیرەمێ
دبینت، چاڤ بەر ددێت وو پاشێ ژی خەبەرەکێ
ژ بۆ مالباتا مەیرەمێ رێدکەت و دبێژیتە
بلا ژ ئەڤرۆ پێڤە چ کەس بەحسا مەیرەمێ
نەکەت، ئان مەیرەم بۆ منە ئان ژی بۆ ئاخێ
یە. پشتی ئەڤان قەسەیێن والی چ کەس نەشێت
نێزکی ل مەیرەمێ بکەت. پاشێ دەم وو هەیام
دبۆریتن لێ چ دەنگ ژ والی یێ وانێ نایێت،
ژ بەر ڤێ چەندێ مەیرەم ب رێکا قاسیدان
پەیامەکێ بۆ والی فرێدکەت وو دبێژێتە تو
نە من بۆ خوە دبی و نە ژی دهێلی کەس من بۆ
خوە ببە، خودێ حەقێ من بۆ تە نەهێلت، تو
بویی ئەگەرێ قەدەرا من. پشتی ئەڤێ پەیامێ
والی بریار ددەت کو زەلامەکی خوە رێبکەت
دا کو مەیرەمێ بۆ وی بینت. د ناڤا خولامێن
والی دا زەلامەکی ب ناڤێ عەلی یێ
قۆلاخاسی هەیە کو والی گەلەکی ژێ باوەر
دکەت، لەورا والی عەلی یێ قۆلاخاسی
رێدکەت دا کو مەیرەمێ بۆ وی بینت. عەلی
خۆرتەکی گەلەکی لاو بوو، لەورا دەمێ کو
دچە دەف مەیرەمێ وو مەیرەم ژی چاڤ ب عەلی
دکەڤیت، دبیتە ئەڤینداری وی. مەیرەم
دبێژیتە عەلی تو هاتی من بۆ والی ببی،
عەلی ژی دبێژیتە بەلێ ئەزبەنی. مەیرەم
دبێژیتە عەلی سەر وو بەرێن تە نە پاقشن،
ئەز ژی کچەکە مالباتەکە دەولەمەندم ، ب
ڤی شکلی چێنابیت تو من بۆ والی ببی، دڤێت
تو جل وو بەرگێن پاقشن بکەی بەر خوە، هەکە
تە پارە نەبیتن ئەز ددەمە تە لێ ئەز وەسا
لگەل تە نایێم.
پاشێ عەلی ب یا مەیرەمێ دکەت وو دچتە بۆ
خوە جل وو بەرگێن جدیت دکرت وو پرچا خوە
ژی چێدکەت وو دیسا دزڤریت نک مەیرەمێ.
پشتی مەیرەم عەلی ب ڤی شکلی دبینت،
ئەڤینا وێ یا بۆ عەلی هێشتا زئدەتر دبیت.
مەیرەما فلە بەرێ خوە ددە عەلی وو
پرسییارێ ژێ دکەت: عەلی تو خۆرتەکی
گەلەکی شەقل وو بەدەدی، ئەز ژی کچەکە
کەلەکی لاوم. عەلی بەرسوا مەیرەمێ ددەت:
نا خاتونا من، تو ژ من وو بابێ من زئدەیی.
مەیرەم دبێژیتە: ئەز و تو ئەم لایقی
ئێکودوو نە، والی بهێلە وو من بۆ خوە ببە.
ڤێجا عەلی دبێژیتە مەیرەمێ : خاتونا من
ئەز رەبەنم، ئەز گونەهم بۆ چی تو بەلا خوە
ل من ددەی ؟ تو ژی دزانی هەکە خوە بچم کیڤە
ژی والی دێ من بکوژە.
*
مەیرەم وو عەلی خوە داڤێژن بەختێ مەتران
عیسا*
عەلی دبێژیتە مەیرەمێ : خاتونا من کا
رێکەکێ بۆ من بێژە، ئەز تە بکوڤە ببەم ؟
کی شێت مە بسترینە ؟ مەیرەم ژی دبێژیتە
عەلی یی : ئەگەر تو من برەڤینی ببی دێرا
ئاختارمانێ با مەتران عیسا، ئەو دێ مە
بپارێزیت. عەلی ژی ڤێ یەکێ قەبیل دکەت وو
هەروو دچن با مەتران عیسا. کا ئەم بالا
خوە بدەنێ عەلی چ دبێژیتە مەتران عیسا.
”مەترانۆ سبەیە سبە زوو یە
مەترانۆ ژ خەوکا شێرین رابە
مەترانۆ ئەز چ بکم ئەڤرۆ فلەتی یە
من مەیرەما فلە دەسگرا والی یێ وانێ
حەیرانۆ مەترانۆ رەڤاندی یە
منێ خوە ل خودێ وو ناڤ وو دەنگێ تە گرتی یە
ئەگەر تو قەبیل دکی مەهرا من وو مەیرەما
فلە ببرە ل سەر دینێ ئیسلامێ
لێ هەکە تو قەبیل ناکی ئەزێ بێم سەر دینێ
مەتران عیسا”
ڤێجارێ مەتران بەرسوێ ددەت:
”عەلی یۆ ئەز وها ناکم
شەریعەتێ لۆ لۆ بەتال ناکم
ئەزێ دینێ محەمەد ل هەوشا دێرا
ئاختارمانێ بۆ ژنەکێ رەزیل ناکم
حەچی قەستا دێرا ئاختارمانێ بکە
سۆندا عیسا یێ نوورانی دکم
ئەز بێمراد ژ دێرا ئاختارمانێ بەرنادم
ئەزێ قەول وو رەسوولێ خودێ
مەیرەما فلە ل عەلی ماهر کم.”
**
والی وانێ ژ عاجزییان دین وو هار دبە**
پشتی کو والی یێ وانێ دبیزە عەلی دەسگرا
وی رەڤاندی یە دین وو هار دبە، ژ عاجزیان
دێ وو وەلەدێ خوە داڤێژە. والی نامەیەکێ
بۆ مەتران دنڤیسینە وو وها دبێژیت:
”مەترنۆ دیسا لۆ لۆ ل من دیسا
من شەڤا بۆری د خەونا خوە دیتبوو
جۆتەکێ کەڤۆک فرین هاتن لگەل تە
هەکە تو مەیرەما فلە وو عەلی قۆلاخسی
رادەستی من بکی
ئەزێ بدەمە تە ب حەسابێ زێرا هەزار کیسا
لێ هەکە تو قەبیل نەکی
ئەزێ دێرا ئاختارمانێ ب سەر تە دا بینم
خوارێ”
کا وەرن ئەم بالا خوە بدەنێ کا مەتران
پشتی ئەڤان ئاخافتن وو گەفێن والی چ
دبێژیتە:
”والی یۆ ئەز مەترانم
والی یۆ ئەز وها ناکم
شەریعەتێ لۆ لۆ بەتال ناکم
دینێ خوە ل نیڤا دێرێ رەزیل ناکم
هەچی قەستا دێرا ئاختارمانێ بکە
سۆندی عیسایێ نوورانی دکم
ئەز بێمراد ژ دێرا ئاختارمانێ بەرنادم
ئەزێ مەیرەما فلە ل عەلی ماهر کم
سبەهی ڤی چاخی مەیرەم بیکە عەلی قۆلاخاسی
ژی زاقایە”
پاشێ مەتران عیسنا ب یا خوە دکەت وو دچت
مەلەیاکی دهینت وو مەهرا وان ل سەر دینێ
ئیسلامێ دبرت. پشتی ماهربرینێ ژی مەتران
ژ بۆ داوەتا عەلی وو مەیرەمێ گازی هەمی
فلەهێن دەردۆرا باژێرێ وانێ دکەت. پشتی
ئەڤان گەشەدانا والی یێ وانێ ژی لەشکەرێن
خوە رێدکەت بۆ سەر دێرا ئاختارمانێ، لێ
گاڤا کو والی دبینە فلە هەمی هاتینە وو
خوە ل مەتران عیسا گرتنە، هنگی فێم دکە
کو رەوش خەرابە وو دێ گەلەکی خوین برێژێ،
لەورا والی نەچار دمینە کو لەشکەرێن خوە
پاشڤە ڤەکشینە وو بزیڤرە.
هەر وەکی مە د سەری دا ژی گۆتە گەلەک
نەوعێن ڤێ دەستانێ هەنە، ئاکو هەر
دەنگبێژی جودا گۆتی یە. لێ بەلێ د ڤێ
دەستانێ دا یا گڕینگ ئەوە یە کو مەتران
عیسا خوە بۆ ئەڤینا گچەکە فلە و کورەکی
مسلمان فێدا دکە.
پشتی ڤێ ئەڤینێ ب سەدان ساسلنە کو ئەڤ
گۆتنێن هێژا بۆ مەتران عیسا تێتنە گۆتن :
”دەلیل دەلیل سەدجاری دەلیل
وەرن ل من وو ڤی مەترانی
ل ڤی هۆگوجی ڤی بەرانی
ل دێرا ئاختارمانێ کەمین دانی
مەتران عیسا سالا وەکە ڤێ سالێ
ناڤێ خوە ل ناڤ کۆشک وو دیوانخانەیان تەڤ
دا دانی”